Ryzyko zawału serca zimą – dlaczego niska temperatura zwiększa zagrożenie dla układu krążenia

Ryzyko zawału serca zimą znacząco wzrasta, co potwierdzają liczne badania epidemiologiczne prowadzone w Europie i Ameryce Północnej. Niska temperatura, gwałtowne zmiany ciśnienia atmosferycznego, zwiększone napięcie układu nerwowego oraz zimowy styl życia (mniejsza aktywność, tłustsza dieta, stres) powodują, że zimą notuje się nawet o 30–50% więcej przypadków zawałów niż latem. Mechanizmy tego zjawiska są złożone i obejmują zarówno reakcje naczyniowe, hormonalne, jak i behawioralne.

• Ryzyko zawału serca zimą rośnie o 30–50% w porównaniu z okresem letnim.
• Zimno powoduje skurcz naczyń i wzrost ciśnienia krwi, co sprzyja niedokrwieniu mięśnia sercowego.
• Dodatkowymi czynnikami ryzyka są infekcje, brak ruchu, stres i obfite posiłki.
• Zimą rośnie gęstość krwi i aktywność płytek, co zwiększa ryzyko zatorów.
• Profilaktyka obejmuje ochronę przed zimnem, aktywność fizyczną i kontrolę ciśnienia oraz lipidów.

Zobacz też: Jak odróżnić przeziębienie od grypy? Sprawdź nasze wskazówki!

Dlaczego zimą częściej dochodzi do zawałów serca?

Związek między zimą a częstością występowania zawałów serca potwierdzono w wielu dużych badaniach populacyjnych. Analiza The Lancet (2023) obejmująca ponad 2,5 miliona przypadków zawałów w 15 krajach wykazała, że liczba incydentów sercowych jest najwyższa w miesiącach zimowych, zwłaszcza przy temperaturach poniżej 0°C.

Mechanizm tego zjawiska jest wieloczynnikowy:

• Skurcz naczyń krwionośnych w reakcji na zimno powoduje wzrost ciśnienia krwi i oporu naczyniowego.
• Zwiększone wydzielanie katecholamin i aldosteronu aktywuje układ adrenergiczny, podnosząc tętno i ciśnienie.
• Wzrost lepkości krwi i aktywności płytek sprzyja tworzeniu się zakrzepów.
• Nagły wysiłek fizyczny (np. odśnieżanie) może doprowadzić do ostrego niedokrwienia mięśnia sercowego.

Według badań European Heart Journal (2022) każde obniżenie temperatury o 10°C zwiększa ryzyko zawału o 7%, szczególnie u osób z chorobą wieńcową i nadciśnieniem tętniczym.

Jak zimno wpływa na układ sercowo-naczyniowy?

Niska temperatura działa stresogennie na organizm. Skurcz naczyń obwodowych ma na celu ograniczenie utraty ciepła, ale jednocześnie prowadzi do wzrostu ciśnienia tętniczego i obciążenia serca. W tym czasie rośnie aktywność układu współczulnego i stężenie hormonów stresu – adrenaliny i noradrenaliny, które zwiększają częstość pracy serca.

W badaniach JAMA Cardiology (2021) wykazano, że w zimnych miesiącach dochodzi do:

• wzrostu średniego ciśnienia skurczowego o 5–8 mmHg,
• podwyższenia stężenia cholesterolu LDL i fibrynogenu,
• nasilenia agregacji płytek krwi.

Dodatkowo, hipotermia i skurcz naczyń wieńcowych mogą prowadzić do niedokrwienia mięśnia sercowego, nawet u osób bez wcześniej rozpoznanej choroby wieńcowej.

Profesor William Frishman z New York Medical College podkreśla, że w czasie zimy wzrasta również ryzyko zaburzeń rytmu serca i nagłych zgonów sercowych – szczególnie u pacjentów starszych z niewydolnością serca.

Dodatkowe czynniki zwiększające ryzyko zawału zimą

1. Infekcje i stan zapalny

Zimą wzrasta częstość infekcji dróg oddechowych, w tym grypy. Wirusy te aktywują układ odpornościowy i nasilenie reakcji zapalnej, co może destabilizować blaszkę miażdżycową. Według badań JAMA (2022) ryzyko zawału serca wzrasta sześciokrotnie w ciągu tygodnia po infekcji grypowej.

2. Stres i emocje

Okres zimowy, a szczególnie czas świąteczny, sprzyja napięciu emocjonalnemu i stresowi. Analiza szwedzkiego Uniwersytetu Lund (2022) wykazała, że liczba zawałów gwałtownie wzrasta w Wigilię i Nowy Rok, co wiąże się z emocjami, obfitymi posiłkami i alkoholem.

3. Alkohol i dieta

Zimowe potrawy są zwykle bogate w tłuszcze nasycone, sól i cukry, co zwiększa poziom cholesterolu i ciśnienie krwi. Alkohol, zwłaszcza spożywany w nadmiarze, prowadzi do rozszerzenia naczyń i szybkiego wychłodzenia organizmu. Badania Pittsburg Liver Centre (2020) potwierdzają, że nawet umiarkowane spożycie alkoholu w niskich temperaturach może zwiększyć ryzyko arytmii i zawału.

4. Brak ruchu

Zimą aktywność fizyczna często spada. Siedzący tryb życia, otyłość i wzrost ciśnienia to triada, która znacznie zwiększa ryzyko sercowo-naczyniowe. Profesor Adam Janas, kardiolog Medicover, podkreśla, że już 30 minut umiarkowanego wysiłku dziennie obniża ryzyko incydentów sercowych o 25%.

Jak zapobiegać zawałowi serca zimą?

Profilaktyka jest kluczowa, szczególnie u osób z chorobami układu krążenia. Zalecenia ekspertów kardiologicznych (European Society of Cardiology, 2023) obejmują:

• Unikanie nagłego wysiłku w niskiej temperaturze (np. intensywnego odśnieżania).
• Ochrona przed zimnem – noszenie czapki, rękawic i ciepłej odzieży, szczególnie dla pacjentów kardiologicznych.
• Aktywność fizyczna w umiarkowanym zakresie – spacery, pływanie, ćwiczenia w domu.
• Dieta śródziemnomorska – ograniczenie tłuszczów nasyconych, soli i cukrów.
• Kontrola ciśnienia i cholesterolu LDL – regularne pomiary i stosowanie zaleconych leków.
• Szczepienie przeciw grypie – zmniejsza ryzyko powikłań sercowych o ok. 18% (badania Lancet Respiratory Medicine, 2021).
• Unikanie alkoholu i palenia tytoniu – oba czynniki nasilają skurcz naczyń i zwiększają ryzyko zakrzepicy.

Ważne jest także reagowanie na pierwsze objawy: ból w klatce piersiowej, duszność, pocenie się, bladość skóry czy silne osłabienie wymagają natychmiastowego wezwania pomocy medycznej.

Sekcja pytań i odpowiedzi

Czy niska temperatura może bezpośrednio wywołać zawał serca?
Tak, poprzez skurcz naczyń i wzrost ciśnienia krwi może doprowadzić do niedokrwienia serca, szczególnie u osób z chorobą wieńcową.

Czy odśnieżanie jest niebezpieczne dla serca?
Tak. To intensywny wysiłek w zimnie, który zwiększa tętno i ciśnienie – szczególnie ryzykowny u mężczyzn po 50. roku życia.

Czy szczepienie przeciw grypie naprawdę chroni serce?
Tak. Badania JAMA i Lancet wykazały, że szczepienie obniża ryzyko zawału i udaru w sezonie zimowym.

Jakie są pierwsze objawy zawału?
Ból w klatce piersiowej, duszność, potliwość, osłabienie i uczucie niepokoju – każdy z tych objawów wymaga natychmiastowej reakcji.

Źródła:

1. The Lancet, 2023 – Global seasonal patterns of myocardial infarction.
2. European Heart Journal, 2022 – Temperature fluctuations and cardiovascular risk.
3. JAMA Cardiology, 2021 – Cold exposure and hemodynamic responses in patients with coronary disease.
4. Lancet Respiratory Medicine, 2021 – Influenza vaccination and cardiovascular protection.
5. JAMA, 2022 – Influenza infection and acute myocardial infarction risk.
6. Uniwersytet Lund, 2022 – Emotional and environmental triggers of myocardial infarction.
7. Pittsburg Liver Centre, 2020 – Alcohol intake and cardiac rhythm disturbances in cold environments.
8. European Society of Cardiology, 2023 – Guidelines on cardiovascular prevention and winter exposure.